Wartość początkowa budynku wybudowanego systemem gospodarczym

W jaki sposób ustalić wartość początkową budynku, który zostanie przeznaczony na warsztat samochodowy i wprowadzony do działalności gospodarczej? Obiekt ten powstał systemem gospodarczym i był początkowo przeznaczony na cele prywatne. Podatnik nie posiada faktur zakupu materiałów ani żadnych innych dokumentów potwierdzających wydatki związane z jego powstaniem.

Generalnie wartość początkową budynku ustala się na podstawie ceny jego nabycia lub kosztu wytworzenia.

Na zasadzie wyjątku w sytuacji, gdy podatnik nie ma możliwości ustalenia ceny nabycia lub kosztu wytworzenia składników majątku, które zamierza wprowadzić do ewidencji środków trwałych, zastosowanie znajdą przepisy art. 22g ust. 8 i 9 ustawy o PDOF.

Zgodnie z art. 22g ust. 8 ustawy o PDOF - jeżeli nie można ustalić ceny nabycia środków trwałych lub ich części nabytych przez podatników przed dniem założenia ewidencji lub sporządzenia wykazu, wartość początkową tych środków przyjmuje się w wysokości wynikającej z wyceny dokonanej przez podatnika, z uwzględnieniem cen rynkowych środków trwałych tego samego rodzaju z grudnia roku poprzedzającego rok założenia ewidencji lub sporządzenia wykazu oraz stanu i stopnia ich zużycia. W ust. 9 ww. artykułu stwierdzono zaś, że jeżeli podatnik nie może ustalić kosztu wytworzenia, wartość początkową środków trwałych ustala się w wysokości określonej z uwzględnieniem cen rynkowych, o których mowa w ust. 8, przez biegłego, powołanego przez podatnika.

Jak wynika z przywołanych przepisów, przy braku dokumentów potwierdzających wysokość poniesionych wydatków na wytworzenie środka trwałego wyceny może dokonać jedynie biegły powołany przez podatnika. Inaczej jest w przypadku braku możliwości ustalenia ceny nabycia, gdzie wyceny takiej może dokonać sam podatnik.

Należy mieć na uwadze, że przez brak możliwości ustalenia ceny nabycia lub kosztu wytworzenia składnika majątku wprowadzanego do ewidencji środków trwałych należy rozumieć sytuacje, w których nabycie lub wytworzenie takich składników następowało dla potrzeb prywatnych i w związku z tym nie wystąpił obowiązek zachowania czy gromadzenia dowodów potwierdzających poniesienie przedmiotowych wydatków.

UWAGA! Organy podatkowe podkreślają, że w przypadkach nabycia lub budowy składników majątku, których cechy użytkowe jednoznacznie wskazują na ich przeznaczenie związane z prowadzoną działalnością gospodarczą, nie jest uzasadnione odstąpienie od obowiązku gromadzenia dowodów potwierdzających wysokość ponoszonych wydatków. Tym samym nie jest uzasadnione korzystanie z metody wyceny, o której jest mowa w ww. art. 22g ust. 8 i 9 ustawy o PDOF.

Przykładowo, jak stwierdził Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy w interpretacji indywidualnej z 16 listopada 2015 r., nr ITPB4/4511-342/15/JG:

"(...) możliwość ustalenia wartości początkowej środka trwałego poprzez wycenę dokonaną przez podatnika lub przez biegłego dotyczy jedynie przypadków, w których środek trwały odpowiednio został nabyty przed dniem założenia ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych i brak jest możliwości ustalenia tej wartości (w przypadku nabycia) lub w przypadku, gdy został wytworzony przez podatnika we własnym zakresie.

(...) Niemożność ustalenia wartości początkowej środka trwałego zgodnie z generalną zasadą powinna mieć przy tym charakter obiektywny, a więc dotyczyć np. tych sytuacji, w których podatnik nie posiada - bo nie musiał posiadać - stosownych dokumentów stwierdzających wysokość poniesionych przez niego wydatków na nabycie lub wytworzenie określonego składnika majątku (dotyczących np. wytworzenia określonego składnika majątku przed rozpoczęciem prowadzenia działalności gospodarczej, czy też przeznaczenia do działalności gospodarczej prywatnego składnika majątku). (...)"

Organ podatkowy, analizując sprawę będącą przedmiotem interpretacji, wskazał:

"(...) jak podaje Wnioskodawca, z materiałów, które przeznaczone były pierwotnie do budowy budynku mieszkalnego powstał budynek handlowo-usługowy. Powyższe oznacza (...), że już w momencie podjęcia inwestycji budowlanej znane było jej przeznaczenie - nakłady ponoszone były na potrzeby przyszłej działalności gospodarczej, nie posiadano jedynie dowodów dokumentujących nabycie materiałów związanych z tymi nakładami. O inwestycji takiej nie można zatem mówić, że stanowi wydatek wyłącznie prywatny, niezwiązany z prowadzoną działalnością gospodarczą. Zatem Wnioskodawca powinien był gromadzić faktury oraz inne dokumenty potwierdzające wysokość poniesionych wydatków związanych z prowadzoną inwestycją, co umożliwiłoby prawidłowe ustalenie kosztu wytworzenia środków trwałych. Nie można przyjąć, że w trakcie procesu inwestycyjnego Wnioskodawca ponosił wydatki niemożliwe do udokumentowania, w szczególności w sytuacji, w której wiadomy od początku był cel wybudowania nieruchomości. Tym samym brak jest podstaw prawnych do ustalenia kosztów wytworzenia nieruchomości - stanowiących środki trwałe - w oparciu o wycenę biegłego. (...)"

Odnosząc powyższe do sytuacji przedstawionej w pytaniu można uznać, że ustalenie wartości początkowej warsztatu na podstawie wyceny rzeczoznawcy (zgodnie z ww. art. 22g ust. 9 ustawy o PDOF) będzie dopuszczalne, o ile podatnik będzie w stanie udowodnić prywatny cel powstania budynku warsztatu, co uzasadni brak dowodów dokumentujących poniesione wydatki.