Zeszyty Metodyczne Rachunkowości nr 11 (443) z dnia 1.06.2017

Wartość początkowa środka trwałego otrzymanego w formie darowizny

Firma otrzymała jako darowiznę samochód dostawczy. Powołana komisja określiła wartość godziwą tego samochodu. Czy wartość początkową samochodu powinny podwyższyć opłaty poniesione przez firmę (celna, skarbowa) oraz koszty rejestracji w Polsce, przewozu lawetą, ubezpieczenia w drodze?

Za wartość początkową środka trwałego otrzymanego w drodze darowizny przyjmuje się generalnie cenę sprzedaży takiego samego lub podobnego przedmiotu umowy, czyli jego aktualną cenę rynkową (jeżeli oczywiście wartość darowizny nie została wskazana w umowie). Przepis art. 28 ust. 2 ustawy o rachunkowości stanowi bowiem, iż w przypadku gdy nie jest możliwe ustalenie ceny nabycia składnika aktywów, a w szczególności przyjętego nieodpłatnie, w tym w drodze darowizny - jego wyceny dokonuje się według ceny sprzedaży takiego samego lub podobnego przedmiotu. Jeśli natomiast nie jest możliwe ustalenie ceny sprzedaży netto danego składnika aktywów, należy w inny sposób określić jego wartość godziwą (zob. art. 28 ust. 5 ustawy o rachunkowości).

Jednak, naszym zdaniem, jeśli otrzymany nieodpłatnie środek trwały w momencie otrzymania nie jest kompletny i zdatny do użytku, to wszystkie koszty poniesione przed przyjęciem go do używania, doprowadzające go do stanu zdatnego do użytkowania, zwiększą jego wartość początkową. Jak wynika bowiem z art. 3 ust. 1 pkt 15 ustawy o rachunkowości, środki trwałe to rzeczowe aktywa trwałe i zrównane z nimi o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok, kompletne, zdatne do użytku i przeznaczone na potrzeby jednostki.

Zatem, aby składnik aktywów trwałych, w tym również pojazd samochodowy, uznano za środek trwały, musi on być kompletny i zdatny do użytku - i to zarówno pod względem technicznym, jak i prawnym. Oznacza to, że gdy inne przepisy wymagają zezwoleń, rejestracji, atestów, czy homologacji, to w momencie przyjęcia do używania środek trwały powinien je posiadać. W przypadku środków transportu często warunkiem zdatności ich do używania poza sprawnością techniczną może być ich zarejestrowanie i poniesienie w związku z tym wymaganych opłat, ponieważ jest to warunkiem dopuszczenia auta do ruchu. Niemniej jednak, gdy przedmiotem nabycia (w tym nieodpłatnego) są np. samochody używane, a kolejny właściciel może od razu poruszać się po drogach publicznych, to wydatki poniesione np. na ich rejestrację w Polsce nie zwiększą wartości początkowej tych samochodów, gdyż samochody te były zdatne do użytku już w dniu ich nabycia, tj. po dokonaniu wymaganych prawem formalności.

Z pytania wywnioskować jednak można, iż samochód otrzymany w darowiźnie nie był zdatny do użytku - jednostka poniosła bowiem koszty przewozu tego samochodu lawetą. W takiej sytuacji wszystkie koszty poniesione przez jednostkę do czasu przyjęcia tego pojazdu do używania, w tym m.in. różnego rodzaju opłaty (celne, skarbowa) i koszty rejestracji w Polsce, zwiększą jego wartość początkową.

Warto przy tym zaznaczyć, iż wszystkie pozycje zwiększające wartość początkową otrzymanego samochodu, w tym określoną przez komisję wartość godziwą tego pojazdu oraz inne koszty poniesione do dnia przekazania go do używania, wskazane jest ująć na koncie 08 "Środki trwałe w budowie".

Należy jednak pamiętać, iż - stosownie do postanowień art. 41 ust. 2 ustawy o rachunkowości w powiązaniu z ust. 1 pkt 2 tego przepisu - przyjęte nieodpłatnie, w tym także w drodze darowizny, środki trwałe w budowie, środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne zaliczane są do rozliczeń międzyokresowych przychodów, jeśli stosownie do innych ustaw nie zwiększają one kapitałów (funduszy) własnych. Zaliczone do rozliczeń międzyokresowych przychodów kwoty zwiększają następnie stopniowo pozostałe przychody operacyjne, równolegle do odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych dokonywanych od tych składników.

Oznacza to, że otrzymany nieodpłatnie pojazd - w wartości godziwej określonej przez powołaną komisję - wskazane jest więc wprowadzić do ksiąg pytającej jednostki, zapisem:

Kwota ujęta na koncie 84 będzie z tego konta stopniowo wyksięgowywana, równolegle do dokonywanych od tego składnika odpisów amortyzacyjnych i odnoszona na pozostałe przychody operacyjne, zapisem:

Natomiast samo wprowadzenie przedmiotowego samochodu do ewidencji bilansowej środków trwałych i przeksięgowanie nakładów zgromadzonych na koncie 08 nastąpi w momencie przyjęcia tego samochodu do używania, zapisem: