Czy zapłacone odszkodowanie zwiększa wartość początkową wytwarzanego środka trwałego?

W ramach prowadzonej działalności spółka podłącza nowych odbiorców ciepła do systemu ciepłowniczego. Podczas takich prac zdarzają się sytuacje, w których dochodzi do wyrządzenia szkód materialnych u przyłączanych odbiorców. Spółka posiada ubezpieczenie od odpowiedzialności cywilnej z tytułu szkód wyrządzonych w związku z prowadzoną działalnością. W polisie jest zapis o franszyzie redukcyjnej, której wypłata ciąży na sprawcy szkody, czyli spółce. Czy wypłacona kwota franszyzy powinna w takim przypadku zwiększać wartość początkową budowanej sieci cieplnej, czy może być bezpośrednio ujęta do kosztów podatkowych?

Kwota zapłaconej przez spółkę franszyzy nie zwiększa wartości początkowej wytwarzanego środka trwałego i powinna jednorazowo zostać zaliczona do kosztów pośrednich.

Na wstępie wyjaśnić należy, że franszyza redukcyjna (inaczej bezwzględna lub bezwarunkowa) oznacza wynikającą z umowy ubezpieczenia wartość, o jaką ubezpieczyciel, bez względu na wysokość szkody, obniża wypłacane odszkodowanie. A zatem wypłacana przez sprawcę szkody kwota franszyzy stanowi część odszkodowania należnego poszkodowanemu, której poszkodowanemu nie wypłaca ubezpieczyciel sprawcy szkody.

Odnosząc się do pytania spółki, przypomnieć należy, że stosownie do treści art. 16 ust. 1 pkt 1 updop, nie uważa się za koszty uzyskania przychodów wydatków na nabycie lub wytworzenie we własnym zakresie środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, gdyż wydatki te stanowią podstawę do określenia wartości początkowej tych środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, będącej podstawą określenia wysokości odpisów amortyzacyjnych od tych składników majątku podatnika. Jednocześnie, jak wynika z art. 16g ust. 1 pkt 2 updop, wartość początkową środków trwałych w przypadku ich wytworzenia we własnym zakresie stanowi koszt takiego wytworzenia środka trwałego.

Jak z kolei stanowi art. 16g ust. 4 updop, za koszt wytworzenia uważa się wartość, w cenie nabycia, zużytych do wytworzenia środków trwałych: rzeczowych składników majątku i wykorzystanych usług obcych, kosztów wynagrodzeń za prace wraz z pochodnymi, i inne koszty dające się zaliczyć do wartości wytworzonych środków trwałych. Do kosztu wytworzenia nie zalicza się zaś: kosztów ogólnych zarządu, kosztów sprzedaży oraz pozostałych kosztów operacyjnych i kosztów operacji finansowych, w szczególności odsetek od pożyczek (kredytów) i prowizji, z wyłączeniem odsetek i prowizji naliczonych do dnia przekazania środka trwałego do używania.

Jakkolwiek użycie w powołanym przepisie wyrażenia "inne koszty dające się zaliczyć do wartości wytworzonych środków trwałych" wskazuje na potrzebę maksymalnie szerokiego ujmowania w kosztach wytworzenia środka trwałego wszystkich wydatków pozostających w związku z ich budową, to jednak ustawodawca wyłącza z tych kosztów m.in. "pozostałe koszty operacyjne", nawet pozostające w związku z takim wytworzeniem środków trwałych.

Ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych nie definiuje jednak zakresu wydatków mieszczących się w katalogu "pozostałych kosztów operacyjnych". W związku jednak z tym, że pojęcie to zaczerpnięte jest z przepisów o rachunkowości, celem zinterpretowania tego określenia, zasadne jest - naszym zdaniem - sięgnięcie do przepisów ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz. U. z 2009 r. nr 152, poz. 1223 ze zm.), która definiuje "pozostałe przychody i koszty operacyjne" w art. 3 ust. 1 pkt 32. Stosownie do tego przepisu, za pozostałe przychody i koszty operacyjne rozumie się koszty i przychody związane pośrednio z działalnością operacyjną jednostki, w tym koszty związane z płaconymi przez jednostkę odszkodowaniami i karami.

Uwzględniając zatem fakt, że wypłacona przez spółkę na rzecz poszkodowanego kwota wynikająca z franszyzy redukcyjnej stanowiła odszkodowanie należne poszkodowanemu w części niepokrytej przez ubezpieczyciela spółki, w spółce nie będzie ona zwiększała wartości początkowej środka trwałego, lecz podlegać ona będzie jednorazowemu zakwalifikowaniu do kosztów jednostki.

Przypomnieć w tym miejscu należy, że niektóre z płaconych przez podatnika kar umownych i odszkodowań, nawet związanych z prowadzoną działalnością i z uzyskiwanymi w jej następstwie przychodami, podlegają wyłączeniu z kosztów uzyskania przychodów. Jak bowiem wynika z art. 16 ust. 1 pkt 22 updop, nie stanowią takich kosztów m.in. kary umowne będące następstwem wad dostarczonych towarów, wykonanych robót i usług oraz zwłoki w dostarczeniu towaru wolnego od wad albo zwłoki w usunięciu wad towarów albo wykonanych robót i usług. Skoro jednak, jak należy wnosić z pytania, zapłacone przez jednostkę odszkodowanie nie wynika z wad wykonanych robót ani ze zwłoki w usuwaniu takich wad oraz pozostaje w związku z prowadzoną działalnością, brak jest przeszkód w zaliczeniu zapłaconej kary do kosztów uzyskania przychodów.